Zachęcamy do zapoznania się z pytaniami i odpowiedziami Q&A, które odnoszą się do zagadnień dotyczących realizacji naszych inwestycji oraz jej etapów. Liczymy, że zawarte tutaj treści pomogą Państwu znaleźć potrzebne informacje. W razie trudności ze znalezieniem interesującego zagadnienia, prosimy o kontakt.
Służebność przesyłu to prawo, które określa zakres, w jakim przedsiębiorca przesyłowy – czyli w tym wypadku PSE – może korzystać z cudzej nieruchomości, na której zamierza wybudować, a w przyszłości eksploatować swoje urządzenia przesyłowe (wszelkie konstrukcje i instalacje tworzące linie elektroenergetyczne).
Ustanowienie służebności przesyłu jest równoznaczne z tym, że właściciel zgadza się na posadowienie na jego nieruchomości określonych instalacji PSE i umożliwi w przyszłości dostęp do nich w celu wykonania prac konserwacyjnych, napraw i modernizacji.
W zamian właścicielowi nieruchomości przysługuje określone wynagrodzenie – ustalone na podstawie operatu szacunkowego sporządzonego przez rzeczoznawcę majątkowego i wypłacane przed rozpoczęciem budowy.
PSE dążą do polubownego (umownego) pozyskiwania tytułów prawnych. Jeśli właściciel nie zgadza się na warunki zaproponowane przez PSE i nie wyraża zgody na zawarcie umowy w formie aktu notarialnego, lub też zawarcie umowy służebności nie jest możliwe z innych powodów, np. z uwagi na harmonogram projektu czy nieuregulowany stan prawny nieruchomości, PSE stosują rozwiązanie administracyjne – występują do wojewody o wydanie decyzji ograniczającej sposób korzystania z nieruchomości, za które właścicielowi przysługuje stosowne odszkodowanie.
Takie ograniczenie ustanawiane jest w celu zapewnienia PSE prawa do wejścia na teren nieruchomości dla prowadzenia budowy strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej, a także prac związanych m.in. z rozbiórką linii, jej przebudową, utrzymaniem, eksploatacją, remontami oraz usuwaniem awarii.
Inwestor może skorzystać z administracyjnego ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości na trasie linii wynikającego z decyzji o ustaleniu lokalizacji strategicznej inwestycji w zakresie sieci przesyłowej – tzw. decyzji lokalizacyjnej, którą wydaje odpowiedni wojewoda. Dzieje się tak, jeśli ustanowienie służebności nie jest możliwe, np. gdy właściciel nie zgodził się na posadowienie infrastruktury przesyłowej na jego nieruchomości. Procedura ta przeprowadzana jest także, gdy nie ma możliwości ustalenia właściciela nieruchomości albo gdy nie są wyznaczone granice działki. Inwestor może też zdecydować się na rozwiązanie administracyjne w związku z koniecznością pilnej realizacji inwestycji. W decyzji lokalizacyjnej wojewoda określa, w jakim zakresie inwestor może korzystać z danej nieruchomości. Ten sam organ wydaje decyzję w zakresie odszkodowania – również wypłacanego jednorazowo.
Zarówno służebność przesyłu, jak i administracyjne ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, zostają wpisane do księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości.
Inwestycja celu publicznego* ma służyć szerszej grupie, nie tylko podmiotom znajdującym się w jej sąsiedztwie. W przypadku rozbudowy czy budowy sieci elektroenergetycznych oznacza to, że inwestycja służy do przesyłania energii do odbiorców w całym kraju. Tym samym zabezpiecza potrzeby gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, ale też gwarantuje dostawy energii elektrycznej do takich odbiorców jak szpitale, szkoły czy urzędy.
*realizuje cele zapisane w art. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2020 r. poz. 65, z późn. zm.).
„Specustawa przesyłowa”* powstała, aby usprawnić proces pozyskiwania decyzji administracyjnych niezbędnych do realizacji inwestycji związanych z rozbudową i modernizacją sieci elektroenergetycznych.
Specustawa nie zwalnia Inwestora z obowiązku pozyskania wymaganych prawem decyzji właściwych organów administracji publicznej, w tym decyzji środowiskowej i pozwolenia na budowę. Nie przekreśla także zobowiązania Inwestora do prowadzenia dialogu z władzami samorządowymi oraz lokalną społecznością. Ustawa precyzuje również prawa i interesy właścicieli nieruchomości, na których przewidziano realizacje inwestycji sieciowych.
* ustawa z dn. 4 lipca 2015 r. o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych tzw. specustawa przesyłowa Dz. U. z 2022 r. poz. 273 z późn. zm.
Zarówno wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, jak i odszkodowania za administracyjne ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, szacowane są przez rzeczoznawców majątkowych, posiadających niezbędne uprawnienia.
Operat uwzględnia m.in. obniżenie wartości nieruchomości oraz potrzebę korzystania z niej przez inwestora w przyszłości. Wysokość kwoty zależna jest od lokalizacji nieruchomości, powierzchni działki objętej tym pasem, przeznaczenia nieruchomości, klasy gruntu itd.
Każdy z właścicieli nieruchomości położonych w pasie technologicznym linii, który wyraża wolę porozumienia z PSE, potwierdzoną podpisaniem umowy służebności przesyłu w formie aktu notarialnego, otrzymuje stosowne wynagrodzenie przed rozpoczęciem budowy linii. Jeśli właścicieli jest kilku – wynagrodzenie wypłacane jest propozycjonalnie do udziałów wynikających z księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości.
Odszkodowanie za ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości wydane w drodze decyzji administracyjnej, szacowane będzie na podobnych zasadach. Jego wypłata jest jednak możliwa dopiero po zakończeniu inwestycji.
Właściciel gruntu się nie zmienia. Nie dochodzi również do zmian w zakresie użytkowania wieczystego. Dzięki służebności przesyłu (lub poprzez administracyjne ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości), PSE uzyskują jedynie ograniczone prawo do korzystania z gruntu w związku z budową linii i jej późniejszą eksploatacją.
Zarówno służebność przesyłu, jak i ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości wynikające z decyzji administracyjnej, zostają wpisane do księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości.
Nie, realizacja inwestycji wymaga szeregu działań formalno-prawnych, a pozyskanie prawa do dysponowania nieruchomościami (w tym przypadku ustanowienie służebności przesyłu) jest jednym z nich. Pozostałe działania to:
– uzyskania decyzji środowiskowej,
– uzyskania decyzji lokalizacyjnej,
– uzyskania pozwolenia na budowę,
– uzyskania pozwolenia na użytkowanie i eksploatacje.
Powszechność dostępu i korzystanie z zalet energii elektrycznej wymaga sprawnego działania rozbudowanego układu urządzeń do jej wytwarzania, przesyłania i rozdziału. Wyzwania związane z transformacją energetyczną, w tym rozwój energetyki odnawialnej na północy kraju, spowodowały konieczność rozbudowy infrastruktury elektroenergetycznej, zwłaszcza w regionach, gdzie dotychczas było jej niewiele. Istniejące urządzenia i linie energetyczne zużywają się lub dochodzą do granic swojej wydajności, dlatego konieczna jest ich modernizacja oraz budowa nowych, by w przyszłości utrzymać bezpieczny poziom dostaw energii do naszych domów, zakładów przemysłowych czy instytucji – szkół, szpitali czy urzędów.
Sieć przesyłowa to linie i stacje elektroenergetyczne najwyższych napięć, które odpowiadają za przesyłanie energii na duże odległości – z miejsca jej wytwarzania, do stacji, w której energia o najwyższym napięciu jest transformowana na niższe poziomy. Stąd dzięki sieci dystrybucyjnej, obsługiwanej przez lokalne firmy energetyczne, trafia do użytkowników.
Stacja elektroenergetyczna to jeden z najważniejszych elementów Krajowego Systemu Elektroenergetycznego.
Na stacji odbywa się rozdział energii elektrycznej i zmiana jej napięcia na potrzeby jej dystrybuowania liniami najwyższych i wysokich napięć po terenie całego kraju. Stacja pełni zatem kluczową rolę w przesyłaniu energii elektrycznej, łączącą kluczowe elementy KSE pracujące na różnym napięciu.
Stacje elektroenergetyczne pełnią funkcję transformatorowo-rozdzielczą. Na ich terenie zainstalowane są urządzenia, których zadaniem jest:
- transformacja napięcia, tj. zmiana napięcia energii elektrycznej, które następnie jest dostarczane do sieci dystrybucyjnej, skąd trafia już do poszczególnych odbiorców. Na kolejnych etapach przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej jej napięcie jest zmieniane stopniowo w kolejnych stacjach transformatorowych;
- rozdział energii elektrycznej – polegający na rozdziale energii elektrycznej bez zmiany jej napięcia. Stacja otrzymuje energię elektryczną z jednego źródła, a następnie energię o tym samym napięciu przesyła wyprowadzonymi z niej liniami.
Linie najwyższych napięć pozwalają przesyłać energię elektryczną na największe odległości, przy równoczesnym ograniczeniu strat towarzyszących przesyłowi energii. W Polsce są to linie 220 kV i 400 kV.
Naczelną zasadą projektowania przebiegu linii jest minimalizowanie jej ingerencji w otoczenie. W tym celu na etapie przygotowania inwestycji:
- analizujemy istniejącą w terenie zabudowę, a także plany rozwoju urbanistycznego w regionie,
- uwzględniamy istniejące oraz planowane obszary cenne środowiskowo i podlegające ochronie przyrodniczej,
- rozpatrujemy plany inwestycyjne gmin oraz projekty rozbudowy infrastruktury użyteczności publicznej (inne linie elektroenergetyczne, gazociągi, rurociągi paliwowe, drogi, linie kolejowe, obiekty wojskowe itp.),
- prowadzimy spotkania indywidualne z właścicielami nieruchomości, w celu wypracowania optymalnego przebiegu linii. Podstawą do takich rozmów jest wstępny projekt linii uwzględniający ograniczenia zidentyfikowane na wcześniejszych etapach analiz,
- prowadzimy uzgodnienia z organami administracji samorządowej, urzędami na poziomie wojewódzkim, z przedstawicielami Lasów Państwowych, lotnictwa cywilnego i wojskowego oraz innymi.
Standardowe rozpiętości przęseł pomiędzy słupami linii 400 kV wynoszą około 350 – 450 metrów, w zależności od ukształtowania terenu. Może się zdarzyć, że odległości między słupami będą na różnych odcinkach większe lub mniejsze. Wysokość konstrukcji również może być różna – zwykle jest to od 45 do 80 metrów. Wyjątkiem są słupy nadleśne, które mogą być wyższe – aby wynieść linię nad korony drzew. Stosuje się je, żeby ograniczyć wycinkę lasu.
Słupy linii najwyższych napięć stosowane w Polsce mają zazwyczaj konstrukcję kratową. Wysokość słupów uzależniona jest od różnych czynników, np. ukształtowania terenu i przeważnie wynosi od 45 do 80 metrów wysokości.
W uzasadnionych przypadkach, np. konieczności przeprowadzenia linii przez obszary leśne można zastosować specjalne słupy umożliwiające poprowadzenie linii nad koronami drzew, bez konieczności ich wycinki w tzw. pasie technologicznymi linii.
Wzdłuż linii ustanowiony zostaje pas technologiczny. Jest to forma ochrony linii elektroenergetycznej, umożliwiająca dostęp do infrastruktury w celu napraw eksploatacyjnych czy modernizacji. Równocześnie na granicy pasa technologicznego oddziaływanie składowych pola elektromagnetycznego jest poniżej poziomów obowiązujących w tym zakresie norm. Na terenie pasa nie można stawiać budynków mieszkalnych. Nie można również sadzić drzew o docelowej wysokości powyżej 3 metrów, które mogłyby uszkodzić przewody linii. Można natomiast prowadzić działalność rolniczą oraz wypasać zwierzęta hodowlane. Poza granicą pasa nie ma ograniczeń w wykorzystaniu nieruchomości, a jej przeznaczenie – budowlane czy rolne – nie zmienia się.
Standardowo w przypadku inwestycji przewidujemy, że pas technologiczny będzie miał szerokość 70 metrów – po 35 metrów od osi linii w obie strony.
Nie, jeśli teren pod linią ma przeznaczenie rolne, to po wybudowaniu linii nie ulega to zmianie. Działka rolna może więc być wykorzystywana dokładnie tak samo jak przed budową linii. Z produkcji rolnej zostanie wyłączony jedynie obszar bezpośrednio pod słupem.
Wykonujemy badania geologiczne na trasach nowych linii elektroenergetycznych. Pozyskane w ten sposób dane potwierdzą możliwość posadowienia słupów w zaprojektowanych lokalizacjach i pozwolą zastosować odpowiednie typy fundamentów.
Prace badawcze będą wykonywali geolodzy działający na zlecenie firm projektujących linie elektroenergetyczne. Dane firmy, która ma wykonać badania na danej nieruchomości otrzymają właściciele pismem.
Wykonanie wszystkich badań – na długości całej linii – potrwa kilka miesięcy. Przebieg tych prac jest zależny m.in. od warunków atmosferycznych.
Na każdym projektowanym stanowisku słupa prace związane z wierceniem zajmują z reguły jeden dzień (do 10 godzin), w ciągu którego wykonuje się 1 lub 2 wiercenia na głębokość od 10 m (przy dobrych warunkach gruntowych) do 20 m (przy złych warunkach gruntowych). Dodatkowo jeden dzień (do 6 godzin) potrzebny jest na wykonanie tzw. sondowania. W przypadku natrafienia płytko na skały może zaistnieć konieczność ponownego przyjazdu do punktu celem poboru skał do badań. Na działce, na której projektowane jest stanowisko słupa, geolodzy pojawiają się więc dwa lub trzy razy, najczęściej w odstępie kilku tygodni.
Będzie to przedział od 5 do 15 cm. Średnica odwiertu jest uzależniona od sprzętu, którym zostanie wykonane badanie. Po zakończeniu badań otwór jest zasypywany ziemią z odwiertu.
To zależy od rodzaju konstrukcji, która została zaprojektowana w danym miejscu. Jeśli jest to słup załomowy/mocny – występujący w miejscu, gdzie trasa linii zmienia kierunek, to wykonuje się 2 odwierty na krawędzi i jedno sondowanie. Jeśli jest to słup przelotowy – podtrzymujący linię, o mniejszej podstawie – wykonuje się 1 odwiert i przy odwiercie jedno sondowanie.
Badania wykonuje się godzinach 7:00 – 19:00. Najczęściej w odległości kilku metrów od miejsca prowadzenia prac występuje hałas o natężeniu około 70-80 dB.
Przy wjeździe na miejsce badań – jeżeli jest to pole uprawne – może nastąpić częściowe zniszczenie upraw. Jeśli grunt będzie rozmoknięty, mogą pojawić się również koleiny. Po zakończonych pracach wykonawca badań zobowiązany jest przywrócić nieruchomość do stanu poprzedniego. Jeżeli nie będzie to możliwe lub powstaną również szkody w pożytkach rolnych – wówczas właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu nieruchomości przysługuje odszkodowanie.
Po uzyskaniu wszystkich określonych prawem decyzji administracyjnych, w tym decyzji o Pozwoleniu na budowę, powierzamy realizację zadania inwestycyjnego Wykonawcy – wyspecjalizowanej firmie lub konsorcjum firm. Wykonawca wybierany jest w publicznym postępowaniu o udzielenie zamówienia, zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych.
Kryteriami wyboru Wykonawcy są: posiadanie wymaganych uprawnień, udokumentowana wiedza i doświadczenie, a także sytuacja ekonomiczna i dysponowanie potencjałem technicznym, zasobami pozwalającymi na wykonanie zamówienia.
Przez cały czas realizacji zadania, pełnimy wobec Wykonawcy rolę Zamawiającego, który zachowuje pełny nadzór nad przebiegiem prac. Kontrolujemy m.in. ich jakość na każdym etapie, zgodność z przedmiotem zamówienia i harmonogramem inwestycji, oraz relacje między Wykonawcą i jego Podwykonawcami, jak również dochowanie wymaganych przez nas standardów w relacjach z interesariuszami, w tym właścicielami nieruchomości objętych realizacją inwestycji.
- Budowa stanowiska słupowego rozpoczyna się od wykopów. Ich głębokość może wynosić nawet 5 m.
- Następnie powstają fundamenty, które mają zapewnić stabilność konstrukcji słupa. Wylany beton musi osiągnąć odpowiednią wytrzymałość. Jego wiązanie, czyli „schnięcie” trwa do kilku tygodni.
- Kolejnym etapem prac jest montaż konstrukcji słupa tzw. metodą wysokościową. Posiadający odpowiednie kwalifikacje pracownicy, wspinając się, montują kolejne elementy słupa – aż do jego wierzchołka.
- Po wybudowaniu całej sekcji słupów, zawieszane są przewody. Pomiędzy słupami rozciąga się tzw. linkę wstępną, a dopiero za jej pomocą przeciągane są właściwe przewody, co pozwala na ograniczenie kontaktu przewodów z ziemią.
- Ostatnim etapem jest uporządkowanie terenu po budowie.
Wielkość obszaru zajętego pod słup elektroenergetyczny zależy od wielu czynników, m.in. warunków geologicznych, przyjętej technologii konstrukcji słupa oraz ukształtowania terenu. Najczęściej powierzchnia fundamentu nie przekracza 150 m2. Szczegółowa informacja na ten temat znajduje się w załączniku graficznym do operatu szacunkowego, opracowanego dla każdej z nieruchomości. Operat szacunkowy jest przedstawiany Właścicielowi na etapie rozmów o zawarciu umowy służebności przesyłu.
W przypadku braku drogi dojazdowej do miejsca posadowienia fundamentu słupa elektroenergetycznego zostaje wytyczona droga tymczasowa, która jest likwidowana po zakończeniu robót budowlanych, a teren, na którym się znajdowała jest przywracany do stanu pierwotnego.
Prace budowlane będą prowadzone w godzinach zwyczajowo przyjętych, zwykle w godz. 7:00-19:00. Wyjątkiem będą sytuacje, gdy prac nie można przerwać ze względów technologicznych (wówczas mogą potrwać dłużej) oraz np. podczas upałów.
Prowadzone prace nie powinny być odczuwalne dla okolicznych mieszkańców. Na lokalnych drogach, czasowo i nieznacznie, zwiększy się ruch związany z dostawą materiałów do budowanych stanowisk słupowych.
Wykonawca będzie korzystał głównie z koparek, dźwigów i podnośników koszowych, czyli sprzętów, jakich używa się na niemal każdej budowie. Fragmenty słupów zostaną dostarczone samochodami ciężarowymi i montowane na miejscu ich posadowienia.
Wykonawca inwestycji jest odpowiedzialny za stan dróg, z których będzie korzystał w trakcie budowy linii, i jest zobowiązany do naprawy ewentualnych uszkodzeń wynikających z prowadzonych prac.
Sporządzony zostanie protokół opisujący rozmiar szkody, który będzie podpisany przez przedstawiciela Wykonawcy oraz właściciela upraw. Będzie on podstawą do oszacowania wysokości odszkodowania. W przypadku braku możliwości porozumienia, kwota odszkodowania zostanie ustalona na drodze wyceny przez biegłego rzeczoznawcę.
Infrastruktura elektroenergetyczna jest bezpieczna dla jej sąsiadów – zarówno ludzi, jak i zwierząt. Budowa nowych stacji i linii jest zawsze realizowana zgodnie z surowymi normami wynikającymi z polskiego i europejskiego prawa, w tym normami ochrony środowiska. W trakcie eksploatacji powołane do tego instytucje czuwają nad przestrzeganiem restrykcyjnych poziomów oddziaływania obiektów na otoczenie.
Tak. W miejscach dostępnych dla ludzi dopuszczalne natężenie pola elektrycznego o częstotliwości 50 Hz – czyli takiego, z jakim mamy do czynienia w przypadku linii przesyłowych – wynosi 10 kV/m. Na terenach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową jest to 1 kV/m. Z kolei natężenie pola magnetycznego nie może przekroczyć 60 A/m. Poziomy pól dla projektowanej linii będą poniżej tych poziomów.
W Europie jest ponad sto tysięcy kilometrów takich linii. Wiele z nich pracuje od kilkudziesięciu lat. W większości znajdują się na terenach rolniczych, a widok stada krów pasącego się bezpośrednio pod linią jest powszechny. Przez wszystkie te lata nie stwierdzono żadnego wpływu linii na zwierzęta i ich zachowanie. Oznacza to, że wypasanie zwierząt pod linią jest bezpieczne.
W Polsce minimalna odległość dzieląca dom od osi nowych linii 400 kV to 35 metrów. Przy zachowaniu takiej odległości wartości pola elektromagnetycznego spadają do poziomów, które umożliwiają lokalizowanie budynków mieszkalnych, a szum, jaki czasami towarzyszy pracy linii, nie jest uciążliwy.
Teren pod linią przesyłową 400 kV można w dalszym ciągu użytkować, jednak z pewnymi ograniczeniami. W 70-cio metrowym pasie technologicznym (po 35 m w każdą stronę od osi linii), nie można wznosić budynków mieszkalnych i gospodarczych, sadzić drzew, krzewów oraz roślinności przekraczającej 3 metry wysokości. Zachowując zasady BHP pod linią elektroenergetyczną można bez przeszkód pracować maszynami rolniczymi o wysokości do 4,5 metra. Dla wyższych maszyn konieczne jest ustalenie z właścicielem linii instrukcji bezpiecznego prowadzenia prac.
W pasie technologicznym nie można nasadzać drzew, krzewów i innej roślinności przekraczającej 3 m wysokości. W sytuacji, gdy właściciel działki rolnej planuje zmienić sposób jej zagospodarowania w pasie technologicznym, np. chce zasadzić las, założyć sad lub zamontować instalację zraszaczową, powinien skontaktować się z nami w celu określenia bezpiecznych warunków dokonania takiej zmiany. Np. uzgodnienia docelowej wysokości drzew lub sposobu eksploatacji nowej instalacji nawadniającej. Również plantacje chmielu wymagają szczegółowych uzgodnień.